پس از شروع به کار دولت سیزدهم، یکی از اقداماتی که در جهت بهبود فضای تأمین زنجیره دارویی و کنترل قیمت اقلام دارویی صورت گرفت، طرح دارویار بود. البته این طرح در هنگام اجرا دچار حواشیهای متعددی شد. در نتیجه از مسیر آرمانی خود فاصله گرفتهاست. علاوه بر آن، اجرای این طرح نیز با توجه به برخی مشکلات زنجیره تأمین دارویی نسبتاً چالشبرانگیز بوده است.
جزئیات طرح دارویار
در تیر ماه ۱۴۰۰ با توجه به شرایط اقتصادی و هزینهبر بودن تولید دارو از یکسو و همچنین ارزانتر بودن قیمت دارو نسبت به سطح جهانی از سوی دیگر، زمینه برای اختلال و مشکلات در نظام دارویی کشور فراهم گشته بود. از یک طرف این پدیده باعث قاچاق معکوس اقلام دارویی میشد. از طرف دیگر نیز تولیدکنندگان دارویی دچار مشکل تأمین مواد اولیه و بهصرفه بودن قیمت نهایی تمامشده محصول برای خود بودند. در نتیجه این مسائل، از سوی برخی از کارشناسان طرحی موسوم به دارویار مطرح شد.
آشنایی با مفاهیم جدید در حیطه مدیریت زنجیره تأمین | سمینار دو روزه زنجیره تامین دارو
آیا اجرای این طرح آرمانی، دستاوردی نیز بههمراه داشت؟
اگر بخواهیم نقطه روشن طرح دارویار را بازگو کنیم، تحت پوشش قرارگرفتن عمده داروهای پرمصرف زیر چتر پوشش بیمهای است. همچنین این طرح سبب میشود تا هزینه کمتری از جیب بیمار پرداخت شود و در مراحل بعدی از هدر رفت منابع دارویی جلوگیری شود. علت آن این است که اگر بیمار بخواهد دارویی را خودسرانه مصرف کند، باید آن را با چند برابر قیمت بخرد. در نتیجه باعث میشود مصرف خودسرانه دارو نسبتاً کاهش پیدا کند. علاوه بر این، قیمت نهایی بهصرفه برای تولیدکنندگان داخلی نیز افزایش مییافت که خود سبب افزایش رقابت و بهبود کیفیت میگشت.
هرچند اجرای این طرح روی کاغذ به نظر میرسد که فوایدی برای صنعت داخلی و بیماران داشته باشد، اما در عمل سبب تأثیر منفی روی کشمکشهای بین داروخانهها و پرداخت شرکتهای بیمه به آنها میگردد. قبل از اجرای طرح، معمولاً پرداخت شرکتهای بیمهای با تأخیر همراه بوده است. پس بدیهی است که اجرای این طرح که باعث تحمیل مدت زمان بازپرداخت بیشتر پول بیمهای میشود، مطلوب نخواهد بود. لازم به ذکر است در رابطه با این مسئله هنوز تصمیم خاصی گرفته نشده و کشمکشها همچنان ادامه دارد.
قیمت چند برابری داروهای خاص
عدم شفافیت کامل طرح دارویار، در ادامه باعث شد که برخی بیماران برای تهیه داروهای خاص با افزایش چندبرابری قیمت دارو مواجه شوند. از طرف دیگر، با توجه به نقصهای فنی مکرر در نظام سلامت الکترونیک و کاستی زیرساختهای اساسی، از جمله نسخه الکترونیک، اجرای هدفمند این طرح را در هالهای از ابهام باقی گذاشته است. از سوی دیگر، بهدلیل وجود نقاط تعارض منافع در این طرح و امکان تجویز دستوری دارو از سوی بیمار توسط پزشک، میتوان گفت که مزیت برآیندی حاصل نمیشود. با توجه به این نکات، امید است که در آینده نزدیک این مشکلات حل شود. همچنین انتظار میرود نظام پرداخت بیمهای و سامانه یکپارچه سلامت الکترونیک بتوانند به بهبود اجرای این طرح کمک کنند.
همچنین بخوانید: تاییدیه FDA چیست؟| فرآیند عرضه داروهای جدید به بازار
اشکال در ساختار بودجهای سال ۱۴۰۲
اگرچه شاهد تصمیمگیریهای گوناگون بر سر کاهش مشکلات در نیمه دوم سال بودیم؛ اما با توجه به ساختار بودجه سال پیش رو، شاهد یک کاهش ملموس در بودجه طرح دارویار هستیم که خود سبب بروز مشکلات در زنجیره تأمین دارویی میشود. در حالی که مبلغ مورد نیاز این طرح ۱۰۵ هزار میلیارد تومان انتظار میرفت. این مبلغ حتی نسبت به سال جاری که ۷۳.۳ هزار میلیارد بود، به ۶۹ هزار میلیارد رسیدهاست.
همچنین نوسانات شدید ارزی و وجود داشتن ارز چند نرخی سبب میشود که زمینه رانت، فساد، احتکار و قیمتگذاری دستوری نیز بیش از پیش به اجرای این طرح لطمه بزند و آیندهای نهچندان روشن برای این طرح پیشبینی کند.
در مجموع، تحلیل طرح دارویار فراتر از دادههای حاصل شدهاست. میتوان گفت عدم اصلاح قوانین از سوی دولت و کمبود منابع مالی در گردش در صنعت باعث کمبود و ایجاد بحران شدهاست. همچنین عدم برنامهریزی مناسب و مشکلات گمرکی و ارزی به این کمبود دارویی اخیر دامن زدهاند. از سوی دیگر صنعت داروسازی نیز با تولید کردن صرفِ داروهای سودده برای فرار از ورشکستگی، سبب کمبود برخی داروها شدهاست.