فارماکوویژیلانس یا به عبارت دیگر مراقبتهای دارویی، گرایشی است که بهصورت کلی به بررسی و سنجش عوارض دارویی میپردازد. امروزه نیاز به متخصصان مراقبتهای دارویی بهخصوص در مطالعات بالینی و همچنین بیمارستانها و کلینیک احساس میشود. عمدتاً، مراقبان دارویی در سنجش میزان عوارض جانبی محصولات مختلف از جمله واکسنها، گیاهان دارویی، محصولات دارویی مشتق از خون و مواد روانگردان مشغول فعالیت هستند. بنابراین متخصصان در این رشته طیف وسیعی از فعالیتها را پیش روی خود دارند. در ادامه با گرایش فارماکوویژیلانس بیشتر آشنا میشویم. با ما همراه باشید!
تعریف و اهداف
کلمه فارماکوویژیلانس که گاهی به اختصار PV نوشته میشود؛ از دو بخش Pharmaco به معنای دارو وVigilance به معنای احتیاط تشکیل شده است. به عبارت بهتر فارماکوویژیلانس علمی است که به شناسایی, گزارشدهی, ارزیابی و پیشگیری از عوارض جانبی داروها پس از ورود به بازار میپردازد.
متخصصان فارماکوویژیلانس با جمعآوری و ارزیابی اطلاعات در مورد عوارض ناخواسته دارویی، با استفاده از تحقیقات پشتیبانیکننده و شواهد مبنی بر وجود عوارض احتمالی یک فرآورده و اقدامات بعدی که در مورد آن باید صورت بگیرد، پی میبرند. در واقع میتوان گفت این متخصصان با استفاده از همکاریهایی که با مسئولان ذیربط، واحدهای تنظیم مقررات دارویی، صاحبان بازار، متخصصان شبکه بهداشت، محققان و در مرحله آخر بیماران انجام میدهند، گزارشها و بررسیهای خود را کامل میکنند و سپس بعد از موفقیتآمیز بودن بررسیها و بدون عارضه بودن دارو، مجوز ادامه فعالیت در بازار را خواهد گرفت. در این زمینه لازم به ذکر است FDA و EMA قوانین بسیار سختگیرانهای اتخاذ کردهاند. برای مطالعه بیشتر در این رابطه میتوانید به تراژدی تالیدوماید و عوارض ناشی از آن مراجعه کنید.
همچنین بخوانید: آشنایی با رشته جذاب فارماکومتریکس و مدلسازی بیماری
شرایط مورد نیاز برای اخذ دکتری فارماکوویژیلانس
این تخصص معمولاً بهصورت متمرکز در کنار واحدهای تخصصی دیگر ارائه میشود. افرادی میتوانند در فارماکوویژیلانس تحصیل کنند که دارای مدرک کارشناسی ارشد در زمینههایی نظیر داروسازی، پزشکی، اپیدمیولوژی، آمار زیستی یا سلامت عمومی باشند. همچنین فرد باید به داشتن پروفایل پژوهشی قوی، نمرات خوب و علاقه در این زمینه توجه کند. با توجه به برنامه آموزشی کشوری که این رشته را ارائه میدهد، سابقه کار در مراقبتهای دارویی امری ضروری است. افزون بر آن، شاید نیاز به مصاحبه اولیه، آزمون ورودی و همچنین داشتن پیشنهاد از سمت استاد و پروپوزال پژوهشی نیز الزامی باشد.
مراکز ارائهدهنده دکتری فارماکوویژیلانس
در دنیا مراکز متعددی برای ارائه موقعیت دکتری فارماکوویژیلانس وجود دارد. اما نکته قابل توجه این است که بسیاری از کشورها این رشته را بهصورت یک رشته مجزا ارائه نمیکنند. اما در صورت ارائه بهصورت واحدهای درسی، ادغام با رشتههای دیگر به دانشجویان آموزش داده میشود. در ایران نیز مراقبتهای دارویی عمدتاً توسط داروسازان بالینی و سمشناسان صورت میگیرد. این متخصصان در سازمانهای مختلفی نظیر سازمان غذا و دارو و مطالعات بالینی مشغول به کار هستند.
در ادامه بهصورت ویژه مراکزی را معرفی میکنیم که این رشته را بهعنوان PhD ارائه میکنند.
دانشگاه بوردو فرانسه: (University of Bodeaun)
این دانشگاه، رشته فارماکوویژیلانس در مقطع دکتری را تحت عنوان سلامت عمومی با تخصص به همراه اپیدمیولوژی دارویی و مراقبتهای دارویی ارائه میکند. برنامه درسی آنها بیشتر به وابستگی دارویی و اعتیاد میپردازد. البته کوریکولوم درسی به این صورت است که برنامه درسی برای کارشناسان ارشد طراحی شده و بعد از آن به همراه سلامت عمومی بهعنوان PhD آموزش داده میشود.
همچنین بخوانید: آشنایی با رشته جذاب فارماکومیکروبیوم
دانشگاه کپنهاگ (University of Copenhagen)
این دانشگاه دانمارکی برنامه دکتری تخصصی را با عنوان علوم دارویی در رشته داروسازی ارائه میکند. اما تمرکز اصلیاش بر مراقبتهای دارویی و ایمنی دارویی است.
دانشگاه لندن (University of London)
این دانشگاه نیز مانند دانشگاههای قبلی تخصص ویژه و جداگانهای برای مراقبتهای دارویی ندارد. اما رشتهای تخصصی تحت عنوان اپیدمیولوژی و سلامت عمومی ارائه میکند که بهصورت تخصصی به اپیدمیولوژی دارویی و بهویژه مراقبتهای دارویی میپردازد.
همچنین بخوانید: مهاجرت داروسازان به انگلیس | راهها و شرایط
مجموعه EU2P
به قسمت اصلی مطلبمان میرسیم. کمی بیشتر به این مؤسسه خواهیم پرداخت. این مجموعه، بنیادی شامل 7 دانشگاه و 15 سازمان مرتبط همکار از بخش دولتی و خصوصی است که مجموعهای از دورههای آنلاین و حضوری و همچنین پروژههای تحقیقاتی را گرد هم آورده است. در پایان نیز مدرکی بهصورت گواهینامه یا مدرک آکادمیک به دانشآموختگان اعطا میشود. لازم به ذکر است که برنامههای آموزشی متفاوتی وجود دارد.
این مجموعه در سه حالت آموزشی آنلاین نظیر کورسرا، کارشناسی ارشد و دکتری در حوزه مراقبتهای دارویی عضو میپذیرد که ما به برنامه PhD آن میپردازیم.
کوریکولوم درسی مراقبتهای دارویی
کوریکولوم درسی مشتمل بر 3 سال متوالی با 180 کردیت (امتیاز) درسی است که 120 بخش آن تحقیقاتی و تز دکتری است و 60 بخش دیگر را دانشجویان در هنگام طی پروژه تحقیقاتی که پیش از این ذکر شد؛ در هر زمان ممکن پیش میبرند. در واقع سیستم واحدی ترمی در این مؤسسه موجود نیست و دانشجو باید امتیاز مربوطه را جذب کند تا قادر به ادامه کار باشد. پس از طی این مراحل میتواند با نظر سوپروایزر از تز خود دفاع کرده و موفق به اخذ مدرک PhD شود.
اطلاعات بیشتر را اینجا میتوانید ببینید.
شرایط ویژه گرنت تحصیلی
این مجموعه همچنین در سال برای تعداد محدودی از داوطلبان که دارای شرایط ویژهای داشته باشند چه اروپایی و چه غیراروپایی، تسهیلات ویژهای فراهم میکند. این شرایط نیز متغیر بوده و سالبهسال جزئیات آن تغییر میکند. لازم به ذکر است که هزینه تحصیل سالانه بین 4500 تا 6000 یورو است.
منابع:
eu2p | sante.gouv.fr | ema.europa.eu | Indeed