قبلاً در استوآپ درباره فرآیند ورود یک داروی جدید به مارکت صحبت کردیم. یک دارو برای ورود به مارکت از کارآزماییهای بالینی گذر میکند تا ضمن بررسی کارایی، سلامت دارو نیز مورد ارزیابی قرار گیرد. اگر در مراحل یادشده، دارو عوارض بالایی را از خود بر جای بگذارد، طبیعتاً پرونده ورودش به مارکت بسته خواهد شد. البته این مسئله بدان معنی نیست که هر دارویی که وارد بازار میشود، کاملاً ایمن و فاقد عوارض است، بلکه داروهایی که وارد بازار میشوند معمولاً یا عوارض خیلی کمی دارند یا عوارضشان آسیب جدی وارد نمیکند. در ادامه بیشتر در مورد عوارض جانبی صحبت میکنیم. با ما همراه باشید!
عوارض جانبی چیست؟
طیف گستردهای از عوارض جانبی برای داروهای مختلف وجود دارد. از یک سرفه ساده گرفته تا خستگی و واکنشهای آلرژیک و تاری دید همه و همه بهعنوان عوارض جانبی داروها شناخته شدهاند. در شکلگیری یک عارضه جانبی، عوامل مختلفی دخیل هستند. این مسئله، دلیل اینکه چرا نویسنده این متن برخلاف خواننده آن، با مصرف Tirzepatide دچار حالت تهوع میشود را توجیه میکند. ژنتیک، جنسیت و عملکرد کلیه از عوامل فردیای است که بر روی بهوجود آمدن عوارض یک دارو مؤثر است.
با در نظرگرفتن تمامی این موارد، داروسازان شرکتهای داروسازی علاقمندند تا عوارض جانبی داروی تولیدی خود را تا حد امکان کاهش دهند. این موضوع میتواند در انتخاب داروی آن شرکت توسط پزشک و در نتیجه فروش بیشتر آن تاثیر بسزایی بگذارد. در این مطلب، به بررسی راهکارهایی میپردازیم که عوارض جانبی داروها را به حداقل میرساند.
تغییر در ساختار دارو عوارض جانبی را کاهش میدهد؟
شاید اولین موردی که به ذهن ما خطور میکند، همین تغییر در ساختار دارو باشد. طبق پژوهشی که در سال 2018 در دانشگاه ملی استرالیا صورت پذیرفت، نقش بسزای ساختار دارو در عوارض جانبی آن بررسی شد. دکتر بویان از محققان این پژوهش میگوید: «درک جزئیات مولکولی و نحوه عملکرد داروها به ما سرنخهایی میدهد که چرا این داروها ممکن است بر بخشی از بدن که ما میخواهیم تأثیر بگذارند، اما همچنین ممکن است بر بخشی از بدن تأثیر بگذارند که ما نمیخواهیم تأثیر بگذارد». این موضوع نشان از آن دارد که تغییر در ساختار دارو به شکلی که صرفاً بر بخش مدنظر ما اثر کند، عملیاتی بوده و امکان انجام آن توسط محققین شرکتهای داروسازی بررسی میشود.
پزشکی شخصی
همانطور که بالاتر نیز اشاره شد، ایجاد عارضه جانبی توسط یک دارو تنها به ساختار آن مربوط نمیشود بلکه عوامل فردی نیز در این مسئله دخیل هستند. جدای از تمام این موارد، میدانیم که داروی واردشده به بازار دوز فرمولهشده خودش را دارد. حتی دوز استاندارد یک دارو هم ممکن است در بیشتر افراد مصرفکننده علائم خاصی ایجاد نکند اما برای تعداد معدودی، این دوز، بیش از حد باشد. بنابراین اصل تنوع در بین افراد، که مستلزم تنظیم دوز برای بیمار است، باید در پزشکی بالینی برای کاهش بروز عوارض جانبی مورد تأکید قرار گیرد.
نقش پروفایل دارورسانی در کاهش عوارض جانبی
پروفایل دارورسانی یک دارو نیز در ایجاد عوارض جانبی آن نقش ایفا میکند. اینکه یک دارو به بهترین شکل و با کمترین آسیبرسانی ماده مؤثره خود را آزاد کند، میتواند منجر به کاهش عوارض جانبی آن شود. مثلاً درمورد سوماتریپتان خواندیم که مصرف خوراکی آن فراهمی زیستی حدود 15% دارد در صورتی که تزریق زیرجلدی آن، 96% فراهمی زیستی را به دنبال خواهد داشت. در واقع با تغییر سیستم دارورسانی از چرخش اضافی ماده مؤثره دارویی و افزودنیها در بدن جلوگیری شد. این موضوع رابطه مستقیمی با کاهش اثرات مربوط به سمیت دارو خواهد داشت.
سخن پایانی
در این مطلب به بررسی تعریف عوارض جانبی داروها پرداختیم و تعدادی از راهکارهای شرکتهای دارویی برای کاهش این عوارض را مورد ارزیابی قرار دادیم. با وجود این مسئله، قطعاً هر شرکت بزرگ دارویی برای کاهش عوارض داروهای خود تکنیکهایی به کار میبرد که برگ برنده آنهاست. این روشها روز به روز و همگام با تکنولوژیهایی نظیر هوش مصنوعی جلو میروند و وعده بزرگی برای ایمنی بیشتر داروها میدهند.
منابع:
www.drugs.com | www.sciencedaily.com | pubmed.ncbi.nlm.nih.gov