بهطور کلی صنعت بستهبندی فعالیتی پرسود به شمار میرود. بازار بستهبندی دارویی هم برای این دسته از صنعتگران بسیار جذاب است. بر اساس پژوهشهایی که در زمینه اصول بستهبندی دارو صورت گرفته، سهم این بازار در سال ۲۰۱۳ چیزی حدود 62.3 میلیارد بوده است و در سال چیزی حدود 6.3 درصد رشد میکند. برخی از واسطهگران به سودای پول و سود خوب هر ساله وارد این کار میشوند؛ اما بهتر از قبل از ورود به این کار پژوهشهای لازم را در این باره انجام دهند.
بستهبندی نقش بسیار مهمی در نگهداری و مدیریت ایمن محصولات دارویی ایفا میکند. اگر بخواهید به یک داروخانه نگاه کنید، متوجه انواع بستهبندیهای مختلف دارو خواهید شد. شرکتهای داروسازی و بستهبندی انواع بستهبندیهای ساختهشده از مواد مختلف را متناسب با نوع دارو و پاسخگویی به خواستهها و ترجیحات مصرفکنندگان مدرن انتخاب میکنند.
همچنین بخوانید: آشنایی با دستگاه بلیسترینگ در صنعت داروسازی
انواع بستهبندی دارویی
بستهبندی دارویی طیف وسیعی از کاربردهای مهم را دارد. بستهبندی دارویی علاوه بر استفاده بهمنظور نگهداری و محافظت از داروها، برای اهداف شناسایی، بازاریابی و تبلیغ برندهای مختلف و تسهیل استفاده از محصولات دارویی نیز ضروری است. انواع مختلفی از بستهبندی برای یک محصول دارویی وجود دارد که بهعنوان primary، secondary ، tertiaryطبقهبندی میشوند. بستهبندی primary محصول دارویی را احاطه کرده است؛ در حالی که بستهبندی secondary و tertiary محافظت خارجی اضافی را ارائه میدهند.
1) رایجترین انواع بستهبندی دارویی اولیه (Primary):
2) نمونههایی از بستهبندی ثانویه (Secondary) عبارتند از:
3) سیستم بستهبندی سوم (Tertiary):
برای حملونقل بالک و حملونقل بهعنوان مثال، بشکه، کانتینر، محافظ لبه و غیره استفاده میشود.
انواع بطری
بستهبندی بطریهای دارویی به اشکال مختلفی عرضه میشود. معمولاً از بطریهای شیشهای برای نگهداری داروها استفاده میشود.
بطریهای شیشهای در طیف وسیعی از اندازهها (از مینیاتوری تا بزرگ) وجود دارند و همچنین میتوان آنها را در رنگهای مختلف یافت اما کهربایی رایج است. بطریهای شیشهای دارو اغلب به دلایل ایمنی با درهای مقاوم در برابر کودکان نصب میشوند. پلاستیک هم برای تولید بطری محصولات دارویی استفاده میشود و بطریها با استفاده از طیف وسیعی از انواع پلاستیک تولید میشوند.
مانند بطریهای شیشهای، ظروف پلاستیکی و بطریهای نمونه نیز در اندازههای مینیاتوری، کوچک و بزرگ و به رنگ شفاف، سفید یا کهربایی هستند. نمونههایی از پلاستیکهای مورد استفاده برای بطریهای دارویی عبارتند از PET، PP، LDPE و HDPE.
بستهبندی دارو با استفاده از طیف وسیعی از مواد تولید میشود و بهدلیل پیشرفت در تحقیق و توسعه، طیف گزینهها همیشه در حال گسترش است. متداولترین مواد مورد استفاده شیشه و پلاستیک هستند. نوع بستهبندی که برای یک داروی خاص انتخاب میشود به عواملی مانند زیر بستگی دارد:
- درجه حفاظتی که برای محصول مورد نیاز است
- دوز (بر اندازه تأثیر میگذارد)
- راحتی و سهولت استفاده برای مشتری
- روش پر کردن
- تکنیک استریلیزاسیون که استفاده میشود
- هزینه
شیشه
شیشه برای چندین دهه مورد استفاده قرار گرفته است و مزایای زیادی دارد. بطریهای شیشهای شفاف، سخت و بادوام هستند و بهراحتی میتوان آنها را برچسب زد و شناسایی کرد و در اشکال و اندازههای مختلف وجود دارند. شیشه همچنین خنثی است که حفاظت جامعتری را سبب میشود و خطر کمتری در تعامل با مواد قابل شستشو وجود دارد.
هنگام نگاهکردن به بستهبندیهای دارویی، بسیار رایج است که با بطریهای شیشهای کهربایی روبهرو میشوید. شیشه کهربایی بیشتر از شیشه شفاف استفاده میشود؛ زیرا دارو را در برابر اشعه ماورا بنفش محافظت میکند که میتواند به محصول آسیب برساند. سه نوع شیشه وجود دارد:
- Type I: Ultra-resistant borosilicate glass
- Type II: Surface treated soda lime glass
- Type III: Soda lime glass
پلاستیک
پلاستیکها یکی از پرکاربردترین مواد در جهان هستند. پلاستیک سبک و انعطافپذیر است و میتوان از آن برای تولید بستهبندی در هر شکل و اندازه استفاده کرد و شکستن آن بسیار دشوار است.
تنها نقطه ضعف واقعی استفاده از پلاستیک بهجای شیشه، امکان تعامل مواد پلاستیکی با محصول از طریق انتقال مواد قابل شستشو است. انواع مختلفی از پلاستیکها در بستهبندیهای دارویی مورد استفاده قرار میگیرند، از جمله:
- PET: polyethylene terephthalate
- HDPE: high-density polyethylene
- PP: polypropylene
همچنین بخوانید: دستگاه کارتونینگ در صنعت داروسازی
بستهبندی استریل
بستهبندی استریل برای اطمینان از ایمنبودن محصولات دارویی و تجهیزات پزشکی استفاده میشود. آنها از محصول و همچنین سلامت و ایمنی مشتری محافظت میکنند. بستهبندی استریل اغلب دارای فیلمهای کواکسترود شده است که میتواند با استفاده از پلاستیکهایی از جمله HDPE و PP ایجاد شود.
چاپ و بستهبندی صحیح دارو
هر کار چاپی چالش منحصربهفرد خود را دارد! اما در فرایند اصول بستهبندی دارو چالشهای زیادی وجود دارد. برای مثال چاپخانهدار باید ماشینآلات و ابزارهایی متناسب با این کار داشته باشد. معمولاً صاحبان شرکتهای دارویی میخواهند که عملیات چاپ بهشدت قابل اعتماد باشد. بسیاری از کسانی که در صنعت چاپ و خدمات پس از چاپ فعالیت دارند، سطح ایمنی و امنیت خود را ارتقا دادهاند تا بتوانند پاسخگوی نیازهای مشتریان خود باشند. شکی نیست که زنجیره تولید جعبه دارویی باید ایمن باشد؛ زیرا برخی از جاعلان میتوانند به چاپخانه نفوذ کنند و بستهها را بدزدند و داروهای تقلبی را با آنها بفروشند.
چاپخانهها باید از لحاظ طراحی چاپ بستهبندی دائماً مورد مراقبت قرار بگیرند. برای این کار لازم دوربینهای امنیتی در درون ماشینها تعبیه شود و اسکنرهای کدخوان مورد استفاده قرار بگیرند. همچنین پرسنل و کارگران چاپخانه نیز باید مورد تأیید باشند و ابتدا درباره سوابق آنها تحقیق شود. مواد مصرفی نیز برای چاپ باید مواد اصلی و بر طبق استانداردهای دارویی باشد. خود مدیر چاپخانه باید مواد و رنگ مورد نیاز را تهیه کند و از اصلبودن آنها مطمئن شود.
مقوا و کاغذ و دیگر مواد چاپی باطله را نمیتوان برای بازیافت به هر شرکتی سپرد. ابتدا باید این فرمهای باطله خرد شده و تحویل سفارشدهنده یا صاحب برندهای دارویی گردند و یا سوزانده شوند. در صورت سوزاندن نیز، باید فیلمبرداری و مستند شوند.
فرایند اصولی بستهبندی دارو
یکی از عواملی که ممکن است باعث کند شدن مراحل اصولی بستهبندی دارو گردد، حفظکردن یکدستی چاپ در تمام مدت و سپس کنترل کیفیت چشمی همه فرمها و جعبههای چاپ گردیده است. در این فرایند نباید هیچ فونت ناخوانایی روی کار چاپی باشد. چاپگرها باید مجهز به یک دوربین امنیتی باشند تا همه کارها کنترل شود. این کار ممکن است باعث کند شدن فرایند چاپ شود؛ اما کیفیت چاپ را تضمین میکند.
از دیگر عوامل چالشبرانگیز، تصاویر چاپشده روی بستههای دارویی است که گاهی ربطی به محتویات دارویی ندارند و میتوانند پیچیده باشند. تصاویر به چاپگر میفهماند که کار به چه صورتی باید انجام شود یا از چه ماشینی استفاده شود. همه این موارد روی قیمت نهایی چاپ تأثیر میگذارد.
همچنین بخوانید: انواع کپسول و فرمولاسیون آنها | آشنایی با مزایا و معایب هرکدام
بهطور کلی برای رعایت اصول بستهبندی دارو و لیبلها به ایستگاههای متعدد در یک ماشین چاپ فلکسو کمعرض مورد نیاز است؛ زیرا اگر بخواهید چاپ مشکی یکدست انجام دهید، شاید مجبور باشید از دو کلیشه مشکی استفاده کنید. یکی از آنها برای حفظ نقاط بسیار ریز است و دیگری برای چاپ تصویرهای تیرهتر است. در برخی از موارد برای بالابردن مسائل اهمیتی به ایستگاههای چاپ اضافی در ماشین فلکسو نیاز است. برای کسایی که با چاپ آشنا نیستند، ممکن است کار چاپشده سهرنگ به نظر بیاید؛ در حالی که در واقعیت از دو نوع کوتینگ در چاپ آن استفاده میشود. تمامی این موارد جز ویژگیهای امنیتی چاپ هستند.