در عصر کنونی، روشهای تشخیصی و درمانی مختلفی برای بیماریها در دسترس هستند. تنوع و تعدد این روشها به پزشک کمک میکند تا برنامه درمانی مناسب را در نظر بگیرد. در سالیان اخیر، نگرش بین رشتهای نیز به علوم پزشکی کمک بسیار کرده است و ابزارهایی جدید و حرفهای برای درمان بیماران ارائه میدهد. هوش مصنوعی، مهندسی پزشکی و علوم هستهای مثالهایی از این ابزارها هستند. در مطلب پیشرو، به بررسی ادغام علوم هستهای در علوم پزشکی و شاخهای از آن، یعنی رادیوفارماسی، میپردازیم.
رادیوفارماسی چیست؟
داروسازی هستهای یا رادیوفارماسی، شاخهای از پزشکی هستهای است که در آن با آمادهسازی مواد رادیواکتیو و تجویز آنها به بیماران، به تشخیص و درمان بیماریهای خاص کمک میکند. بهطور کلی، اساس این روش، تجویز ماده دارویی رادیواکتیو (رادیودارو) به بیمار و سپس ردیابی آن در بدن بهوسیله ردیابهای رادیواکتیو است. لازم به ذکر است که معمولا رادیوداروها به قصد درمان مستقیم طراحی نمیشوند بلکه در پروسه درمان به عنوان ابزاری قوی به کار گرفتهمیشوند.
الزامات کار در حوزه رادیوفارماسی
البته رادیوفارماسی با خطراتی نیز همراه است. خطر قرارگیری کارکنان در معرض تشعشعات و مصرف داروهای آلوده توسط بیماران از عواملی است که نشان میدهد رادیوفارماسی باید بهشدت نظارت و ارزیابی شود. محل ساخت رادیوداروها یک منطقه محدود است که مردم عادی و بیماران به آن دسترسی ندارند. همچنین پرسنل باید آموزشدیده باشند و از قوانین و الزامات سفت و سخت محل پیروی کنند. استفاده از روپوش مخصوص و ماسک و همچنین استفاده از دزیمتر شخصی (برای نظارت بر دوز تشعشعی که در طول کار با مواد رادیواکتیو به کل بدن خود دریافت میکند) از جمله این الزامات است.
رادیوداروها
رادیوداروهای مختلفی هماکنون در دسترس هستند. از جمله آنها میتوان به تکنسیوم-99m، ید-123 و مولیبدن-99 اشاره کرد. تکنسیوم-99m بهطور اختصاصی برای تصویربرداری از اسکلت و عضله قلب استفاده میشود، اما همچنین برای تصویربرداری از مغز، تیروئید، ریهها، کبد، طحال، کلیه، کیسه صفرا، مغز استخوان، غدد بزاقی و اشکی، حوضچه خون قلب و عفونتها نیز استفاده میشود.
همچنین بخوانید: تشخیص آسیب مغزی بدون اسکن | استارتآپ BrainScope
ید و مولیبدن در رادیوفارماسی
ید-123 که بهطور انتخابی در بافت تیروئید انباشته میشود، اشعه گاما ساطع کرده که میتواند با سینتیگرافی گاما تشخیص داده شود و امکان تشخیص محل و طرزقرارگیری بافت تیروئید را فراهم میکند. این رادیودارو ممکن است بهعنوان یک ردیاب در سینتیگرافی کل بدن برای ردیابی متاستازهای سرطان تیروئید استفاده شود.
مولیبدن-99 نیز برای تشخیص بیماری قلبی و سرطان، مطالعه ساختار و عملکرد اندامها و همچنین انجام مطالعات تحقیقاتی استفاده میشود.
سخن پایانی
همانطور که خواندیم، در برهه کنونی، کاربرد رادیوفارماسی اغلب محدود به کاربردهای تشخیصی است؛ البته که این کاربردها نقش بسیار مهمی را ایفا میکنند، اما پیشبینی میشود که رادیوداروها از این مرز فراتر روند و در کاربردهای مستقیم درمانی نیز استفاده شوند. همانطور که در برخی مقالات به این مسئله اشاره شده است.
منابع:
wikipedia | humanhealth | cancer.gov | energy.gov | doh.wa.gov