5-Fluorouracil داروی دیگری از دسته داروهای سایتوتوکسیک ضد سرطان و از خانواده آنتیمتابولیتها است. این دارو اغلب در درمان سرطان روده بزرگ و پانکراس به همراه سایر داروهای این دسته، مصرف میشود. از نکات قابل توجه این دارو، وجود آن به دو شکل کرم 5 درصد و فرم تزریقی است. کرم آن در درمان ضایعات پوستی که میتوانند منجر به سرطان پوست شوند، استفاده میشود. حالت تزریقی هم برای درمان مرحله خوشخیمِ طیف وسیعی از سرطانها میتواند استفاده شود.
داستان اکتشاف و ساخت
5-Fluorouracil در نگاه اول مانند سایر داروهای دسته سایتوتوکسیک است و تفاوت خاصی ندارد. بهطور کلی خانواده آنتیمتابولیتها، آنالوگهای کاذب مولکولی هستند که با وارد شدن در ساختار DNA و RNA تداخلات ساختاری آنها را به میریزند و منجر به مرگ سلولی و آپاپتوز میشوند. بدیهی است که چون سلولهای سرطانی قدرت تقسیم بالایی دارند، تمایل این دسته از سلولها به بافتهای سرطانی بیشتر است و به همین دلیل است که در طیف وسیعی از سرطانها میتوانند استفاده شوند. بهطور کلی این دارو عوارض جانبی زیادی دارد و بهدلیل غیراختصاصی عملکردن، انواع عارضههای گوارشی و کمخونی را ایجاد میکند. نکته مهم در این دارو که اخیراً مطرح است، تأثیر ژنتیک افراد و SNP هایشان و تأثیرگذاری دارو بر آنها است. برخی مطالعات نشان داده است که نوعی جهش ژنی میتواند اثرگذاری این دارو را تا بیش از 70 درصد کاهش دهد.
5-Fluorouracil اولین بار توسط شیمیدان آمریکایی به نام چارلز هیدلبرگر در سال 1956 کشف شد. البته ایده اولیه وی استفاده از ماده فلورین برای مطالعه روی سلولهای سرطانی بود. در واقع پروسه کشف و ساخت این دارو را میتوان جزو اولین ارتباطهای صنعت و آکادمی به شمار آورد که ابتدا مطالعات در دانشگاه ویسکونزین صورت گرفت و در نهایت محققان با کمک شرکت Roche، این دارو را تولید کردند. در نهایت این گروه مدال ملی افتخار علمی را در سال 1979 کسب کردند.
همچنین بخوانید: معرفی داروی Cisplatin | درمان سرطان مثانه
تولید و چالشها
داروی 5-Fluorouracil بهدلیل وزن مولکولی نسبتاً پایین و همچنین با توجه به امکانت صنعتی در دهه 60، یکی از داروهای محبوب برای تولید بود؛ اما از دهه ۶۰ میلادی تا امروز تقریباً رویه مشابهی در تولید این دارو وجود دارد. این دارو در صنعت با استفاده از آنالوگ یوراسیل سنتز میشود. مرحله سنتز تا فرمولاسیون شامل چندین مرحله از جمله برمیناسیون، فلوراسیون و هیدرولیز است. در آن زمان که قوانین رگولاتوری تا به این حد پیچیده و سخت نبودند، چندین شرکت دیگر که اسمشان مشخص نشد، در ابتدا در تلاش برای گرفتن ساخت این دارو بودند؛ ولی در نهایت تلاش آنها ناکام ماند.
منابع:
drugbank.com | patentimages.storage.googleapis.com | ncbi | PubMed